OGRÓD W STYLU POLSKIM (OGRÓD DWORKOWY)

Styl polskiego ogrodu na przestrzeni wieków zmieniał się wraz z trendami panującymi na świecie. Największy wpływ na polskie ogrody miały renesansowe ogrody włoskie, francuskie ogrody barokowe oraz angielskie ogrody krajobrazowe. Dziś ogród polski kojarzony jest ze stylem dworkowym oraz wiejskim.

Obecnie projekty domów, stylizowanych na dworki polskie, cieszą się dużą popularnością. Jeśli już zdecydujemy się na dom w tym stylu, warto zadbać także o odpowiedni klimat otaczającego go ogrodu. Inspiracją będą dla nas dawne założenia ogrodowe towarzyszące dworkom polskim.

Styl zwany dworkowym kojarzy się nam ze swojskością, siedzibą rodową i ciepłem domowego ogniska. Wokół nich, w nawiązaniu do stylu, tworzy się odpowiednią oprawę w postaci ogrodu. Niewielka zazwyczaj powierzchnia działek ogranicza nieco nasze możliwości jednak można sobie z tym poradzić redukując program. Warto jednak – choćby symbolicznie – nawiązać do obowiązujących zasad organizowania przestrzeni wokół dworów i dworków szlacheckich.
Dworkowy styl

 Krajobrazowy (zaczerpnięty z ogrodów angielskich). Naśladowano naturę, wykorzystując elementy istniejące lub kształtując sztuczne (wzniesienia, zbiorniki wodne, nasadzenia), ale tak, aby ingerencja człowieka była niewidoczna. Założenie obejmowało duże skupiska drzew, rozległe polany, łąki, pola oraz lasy. Drogi prowadzono miękką, łagodną linią. Zalecano estetyczne i funkcjonalne ukształtowanie całej posiadłości włącznie z częściami gospodarczymi za pomocą odpowiednio sadzonych drzew i prowadzonych dróg. Stosowano też zasady iluzji: aby powstał efekt znacznej przestrzeni, sadzono rośliny o jasnych liściach pomiędzy grupami ciemnolistnych oraz drzewa wysokie bliżej domu, zaś w miarę oddalania się od niego coraz niższe. Część wyraźnie dekoracyjna znajdowała się jedynie przy samym domostwie.



Styl Geometryczny (włoski). Zakładany w układzie osiowym, był uważany za najwłaściwszy dla skromnych dworów. Na kompozycję posiadłości składało się kilka zasadniczych części. Do dworu prowadziła aleja obsadzona po obu stronach drzewami. Kończyła się zajazdem (obecnie podjazdem), którego nawierzchnia zataczała pętlę w kształcie elipsy lub koła. Często była tak szeroka, że swobodnie mogły się minąć dwa powozy. Wewnątrz zajazdu znajdował się trawnik, klomb z krzewów lub innych roślin ozdobnych. Miejscem centralnym był dwór, a za nim znajdował się salon, czyli otwarty od południa ogród kwaterowy (przestrzeń podzielona drogami na części o zarysie kwadratu lub prostokąta, otoczone szpalerami grabowymi lub lipowymi). Po jednej stronie salonu ogrodowego mógł się znajdować sad, a po przeciwnej wnętrza krajobrazowe, czyli przestrzeń uformowana swobodnie z wykorzystaniem okolicznych lasów i pól. W tej części często sytuowano też stawy. Elementem ozdobnym były kwatery kwiatowo-użytkowe tworzące proste geometryczne wzory.
Ogród dworkowy zazwyczaj miał układ osiowy lub do niego zbliżony. Można w nim było wydzielić część zajezdną - kolisty podjazd ramowany oficynami albo przyjmujący formę parku krajobrazowego - swobodnie ukształtowanych skupin drzew z miękko prowadzonymi dróżkami, dwór oraz salon ogrodowy. Salon był zamknięty wysokimi drzewami, a wokół niego rozwijała się rozmaicie dalsza część ogrodu, na przykład sad, stawy, część krajobrazowa. Sam dwór często tonął w zieleni krzewów, kwiatów i pnączy.

Ogród dworkowy dawniej i dziś

Niegdyś otaczający rezydencję ogród wyraźnie dzielił się na dwie odrębne przestrzenie. Przestrzeń od frontu pełniła funkcję reprezentacyjną. Ważnym elementem była aleja wjazdowa, prowadząca od bramy wjazdowej do samego domu oraz szeroki, elegancki podjazd z okrągłym gazonem, lub klombem przed wejściem głównym. Gazon, czy klomb może być otoczony strzyżonym żywopłotem, dodatkowo ozdobiony rzeźbą lub donicą z kwiatami. Aleja wjazdowa miała układ osiowy, bądź biegła do domu swobodnymi zakolami. Przeważnie obsadzana była okazałymi drzewami, jak lipy, kasztanowce lub jesiony. Jeśli nie dysponujemy wystarczającą przestrzenią, możemy stworzyć namiastkę alei, sadząc jedynie dwa drzewa – po obu stronach bramy. Także sama brama stanowiła wizytówkę domu – w solidnym, przeważnie murowanym ogrodzeniu ozdobna, kuta brama była elementem dekoracyjnym, jednocześnie przez swój ażur pozwalała zajrzeć do środka posesji. W tej części ogrodu możemy wprowadzić strzyżone szpalery, bukszpanowe obwódki oraz inne regulowane formy roślinne.

Inny charakter będzie miała część ogrodu, znajdująca się z tyłu domu – zwana salonem ogrodowym. Powinna być to przestrzeń służąca przede wszystkim wypoczynkowi, swobodnie zaplanowana, o charakterze krajobrazowym. Przeważnie składała się z rozległego trawnika, urozmaiconego grupami drzew i krzewów. W dawnych dworkach zwykle otwierała się ona na rozległy park, niekiedy ze stawem naturalistycznym, czy naturalną rzeką. W tej części ogrodu nie powinno również zabraknąć niewielkiego ogrodu warzywnego, w którym pomiędzy ziołami i warzywami zasadzimy ozdobne, barwne kwiaty. Dawniej w tym właśnie miejscu uprawiano kwiaty, przeznaczone do dekoracji dworskich pokoi, aby nie ścinać do tego celu kwiatów rosnących we frontowej części ogrodu.
Tradycyjnie w ogrodach dworskich stosowano naturalne materiały – unikajmy więc tych zbyt wymyślnych: szlachetne kamienie (jak np. granity, czy marmury) zastąpmy nawierzchnią żwirową, ziemną, ewentualnie ze starej cegły, czy naturalnego kamienia. Natomiast altanę zbudujmy z cegły, lub drewna i zatopmy w morzu winobluszczu. Do ogrodu w stylu dworkowym najlepiej pasować będą też wygodne, drewniane meble ogrodowe.
Polskie dworki otaczano bujną roślinnością, która pozostawała dekoracyjna przez cały rok, nie wymagając przy tym dużych nakładów pracy. Nasz współczesny polski dworek powinien również tonąć w zieleni, otoczony wysokimi drzewami, krzewami i kwiatami. Okazałe drzewa sadzono także blisko dworku, dzięki temu zabiegowi bryła budynku nie stanowiła dominanty. Z drzew warto wybrać lipę. To drzewo tradycyjnie towarzyszyło dawnym dworkom jako ich opiekun. Lipę sadzono pojedynczo lub w tzw. bukietach, złożonych z kilku drzew posadzonych blisko siebie. Nie powinno też zabraknąć dębu, klonu, kasztanowca, wiązu, topoli szarej czy grabu. Ten ostatni świetnie sprawdzi się też w strzyżonym żywopłocie. Zestaw ten możemy uzupełnić o magnolie, jabłonie ozdobne czy tulipanowce. Tradycyjnie w siedzibach dworskich ograniczano ilość drzew iglastych, decydując się niekiedy na jodły czy daglezje. W ogrodzie można zastosować dodatkowo modrzewie, cisy i choiny kanadyjskie.

Ogród dworski to królestwo kwitnących krzewów, często też upojnie pachnących. W takim ogrodzie nie mogło zabraknąć róż. Kwitły one zarówno na klombach, jak i na rabatach oraz przy trawnikach, jako ich obramowanie. Pnące róże stanowiły trwały element oplatający ściany budynków i mury ogrodzenia. Dużą popularnością cieszyły się też róże pienne. Nie mogło ich zabraknąć także w ogrodzie warzywnym, gdzie sadzono różę tzw. konfiturową – jej aromatyczne płatki wykorzystywano w kuchni. Bogata kolekcja rozmaitych odmian róż była dumą pani domu. Na rabatach róże posadźmy z innymi kwitnącymi krzewami i kwiatami, na klombach warto obramować je przyciętym bukszpanem.

Inne krzewy, nieodzowne w ogrodach przy dworkach to: jaśminowiec, hortensja, lawenda bez lilak (sadzono go przede wszystkim w granicach ogrodu – w połączeniu z innymi kwitnącymi krzewami tworzył swobodny żywopłot). W ogrodzie takim świetnie będą się komponować również tawuły, pigwowce, derenie jadalne, forsycje, kaliny, śnieguliczki, czeremchy i kłokoczki.
Zabudowania dworskie dekorowano pięknie kwitnącymi pnączami jak wspomniane już róże, powojniki czy glicynie, natomiast budynki gospodarcze i stajnie maskowano bujnie rosnącymi pnączami, przeważnie popularnym winobluszczem (nazywanym dzikim winem). Winobluszcz często porastał również altany i ogrodzenia.

Istotną rolę w ogrodzie dworskim odgrywały kwiaty. Komponowano je tak, aby przez cały sezon cieszyć oko kwitnącymi rabatami. W naszym ogrodzie nie może więc zabraknąć bylin, takich jak: piwonie, lilie, irysy, hosty, bodziszki. Zasadźmy też rośliny dwuletnie i jednoroczne: bratki, naparstnice, dzwonki, maciejkę, groszek, kosmosy, malwy, nagietki, cynie czy lwie paszcze. Uzupełnieniem ogrodowej kompozycji będą rośliny pojemnikowe – agawy, drzewka cytrusowe, oraz palmy.

Dobrze zaprojektowany ogród w stylu dworskim będzie dopełnieniem pięknego domu oraz naszym azylem wśród zieleni.